مدرسه ایده آل ما

دغدغه های معماری را با روشهای متنوعی می توان پاسخ داد. این بار میخواهیم با کمک گرفتن از دانش آموزان، معماری مدرسه ایده آل شان را کشف کنیم.
از نگاه دانش آموزان ما، مدرسه ایده آل ما چگونه باید باشد؟


در کلاس ارتباط تصویری دانش آموزان مقطع سوم راهنمایی یک مدرسه، پروژه ای تحت نام "مدرسه ایده آل" تعریف شد. دانش آموزان تا به حال برخوردی با چنین موضوعی نداشتند و بررسی و طراحی و بیان احساساتشون نسبت به این موضوع خیلی خیلی جذاب بود.
به مدت سه هفته دانش آموزان وقت داشتند تا به کلیات ایده هاشون بپردازند و در نهایت بوسیله یک بیان گرافیکی_تصویری کارهاشون رو ارائه بدهند. بیشترین ابزاری که اونها باهاش آشنا شده بودند، کــــلاژ یا تکه انگاری¹ بود. و از این جهت انتظار می رفت که اکثرا با همین تکنیک پیش بروند.
در هنگام ارائه کارها، دانش آموزان به مدت 1 دقیقه در سکوت، تنها به یک کار متمرکز می شدند و پس از آن همگی نظرات و برداشتهای خود را بیان می کردند و در نهایت، صاحب اثر به بیان ایده خود می پرداخت.
با هم در این پست به بررسی تحلیلی آثار دانش آموزان می پردازیم تا این بار با معماری مدرسه ایده آل دانش آموزان ما آشنا شویم...



همانطور که در تصویر مشاهده میکنیم تکنیک بیان، ترکیبی میان ترسیم مقطع و کلاژ می باشد.  موقعیت هر فضا در مقطع و در هر طبقه همراه با تصاویری معرفی گشته است. طبق گفته های دانش آموزان و صاحب اثر، مدرسه فضایی است که دارای تنوع فضایی بسیاری است. و هرگونه امکاناتی برای رفاه و خوش گذرانی دانش آموزان مهیاست بطوریکه براحتی دانش آموزان می توانند با کمال میل و علاقه شان در فضاهای مختلف مدرسه وقت بگذارنند.
طبقات بالا مربوط به فضاهای اداری و مدیریت مدرسه است، فضاهای میانی کارگاه ها و کلاس ها را تشکیل می دهد و در همکف و طبقات پایین تر فضاهای باز، لابی، سالن های ورزش سرپوشیده و سرباز و استخر قرار می گرفت.
این دانش آموز، مدرسه را به عنوان یک فضای کاملا پیچیده و جامع و کامل درنظر گرفته بود و زندگی در مدرسه به صورت مستمر در کنار دوستان خود را، بهترین ویژگی مدرسه خویش می دانست.



تکه انگاری تصاویر فضاها در کنار یکدیگر به شدت به طور ناخودآگاه از ویژگی و حال و هوای فضاها تاثیر گرفته است. به این شکل که فضاهای آموزشی و کارگاهی به طور خیلی منظم و خشک در پایین در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. و در مقابل آن، فضاهای تفریحی ورزشی و حتی خدماتی به شکلی موزون و غیر یکنواخت به معرفی خود در صفحه کلاژ می پردازند.
در وسط، هسته اصلی مدرسه شکل می گرفت که از طریق آن به تمامی فضاهای دیگر منشعب می شود. بخش زیاد و مهمی از مدرسه را فضاهای ناهارخوری و مربوط به خوردن تشکیل می دهد. که در آن همه جور غذا و خوراکی ای پیدا می شود، تا ناهار خوردن و خوراکی خوردن مدرسه، به یک بخش تفریحی تبدیل شود. به همان نسبت فضاهای ورزشی و زمین های بازی در بخش دیگر مدرسه تعریف می شد. و در نهایت نیم دیگر فضاهای مدرسه مربوط به فضاهای آموزشی-کارگاهی بود که این فضاهای آموزشی تماما به صورت همایش ها و کارگاه های عملی تعریف می شد تا دانش آموزان، تمامی دروس خود را به شکل عملی و گروهی بگذارنند. و به طبع آن تمامی فضاهای آموزشی، فضاهایی جمعی، کارگاهی و همایشی بودند.
در این کار ما تاکید بر یک سیستم آموزشی پویا را می بینیم و بیشترین ایده و نقد بر این موضوع می باشد.



این پروژه شامل دو صفحه می شود که شما باید ابتدا (طبق خواسته صاحب اثر) این صفحه را ببینید.
چیزی که خیلی ابتدا عجیب جلوه می کند تصاویر و رابطه آنها با موضوع پروژه است. برداشت دانش آموزان دیگر همگی آن بود که این صفحه بیان کننده شرایط دیگر مدارس است و از این طریق این کار این مفهوم را تداعی می کند که قدر هر مدرسه ای که در آن هستیم را بدانیم و آن مدرسه می تواند با هر حالی، مدرسه ایده آل باشد. که این مفهوم بسیار زیبایی را برای دانش آموزان به وجود آورد.
اما منظور و ایده صاحب اثر از این صفحه، "رسیدن به مدرسه" بود.  رسیدن به مدرسه می تواند هیجان انگیز ترین و جذاب ترین و حتی طراحی شده ترین قسمت یک مدرسه باشد. چراکه همیشه دانش آموزان در راه مدرسه و تا رسیدن به آن، از رفتن و در مسیر بودن به مدرسه ناراحت بودند. و از این جهت که صبح زود، با تمام سختی هایش باید به ناچار به این مسیر بروند حس خوبی ندارند. به همین جهت ایده به این موضوع پرداخت که مسیر رسیدن به مدرسه می تواند پر از هیجان و ویژگی های دوست داشتنی باشد تا با شور و شوق دانش آموزان سوی مدرسه بروند.



صفحه دوم به معرفی خودِ مدرسه می پردازد. مدرسه را یک راهروی بسیار بزرگ حلزونی تشکیل می داد که در این مسیر کلاس ها و کارگاه های آموزشی قرار می گرفت، و  دانش آموزان خود تصمیم می گرفتند که کلاس ها را در طول روز چگونه پشت سر بگذارند.(دقیقا مشابه سیستم آموزشی ای که در کشور بریتانیا به تازگی مطرح  و در حال اجرا است.)
 در پایین تصویر چند مدرسه مشهور به چشم می خورد که بیان کننده استفاده فرمال از مدارس مشهور در طراحی مدرسه ایده آل است.



اثر چهارم، بیانی ترکیبی (نقاشی-کلاژ) را داراست. همانطور که در تصویر مشاهده می کنیم، ایده اساسی حول تکنولوژی و بهره گیری از فناوری های نوین در سیستم آموزشی است. نکته جالب اثر در وسط-پایین تصویر قرار دارد که داشتن یک سرویس بهداشتی خیلی لوکس در مدرسه را ضروری تلقی می کند. (هر چند قابل توجه است که کیفیت سرویس های بهداشتی مدرسه دانش آموز مورد نظر در حد مطلوبی است.)
اتوبوس و درب خاطره انگیز مدرسه، وجود فضاهای تفریحی(همچون شهربازی) و فضاهای آرامشی-ریلکسیشن از دیگر ایده هایی بود که در این اثر وجود داشت.



در این کار همانطور که از تصویر بر می آید 3 واژه اساسی ایده کلی را بیان می کند. نه آزمونی نه معلمی و در نهایت نه مدرسه ای!
در کل همه قواعد و سنتهایی که در مدرسه نهادینه شده است را مورد نقد قرار می دهد و با سنت شکنی تمامی سنتهای پیشین، مدل جدیدی را ارائه می دهد که دانش آموزان با زندگی و تجربه کردن همراه یکدیگر تمامی مباحث مورد نظر را کسب و دانستنی ها و تجارب خود را ارتقا می دهند.
زندگی از کودکی تا میانسالی در مدرسه، ایده ی دیگر این کار است که مدرسه را مکان و بستری جهت رشد و پرورش آدمی تا میانسالی می داند. به همین جهت هیچ محدودیتی وجود ندارد و تمام روند این رشد، همراه با آزادی و اختیار کامل است.



همانطور که در آثار پیشین دیدیم اکثر ایده ها حولِ بودن و زندگی کردن در مدرسه بود. اما این اثر مدلی کاملا متفاوت از مدرسه را ارائه می دهد.
به این شکل که مدرسه مکانی است که تنها برای مدت یک ساعت در روز باید به آنجا رفت و تمامی کلاسها و کارگاه ها به شکلی فشرده برگزار خواهد شد. علاوه بر آن این یک ساعت از اهمیت بالایی برخوردار است و نبودن و یا مرخص شدن از این یک ساعت غیر ممکن تلقی شده است. تا حدی که ماموران و تمهیداتی برای حفظ دانش آموزان در فضا طراحی شده است. و نتیجه آن شده است که 23 ساعت دیگر شبانه روز را دانش آموزان در اختیار خودشان، همراه خانواده و دوستانشان خارج از مدرسه هستند.
نکته بعدی این اثر، زندگی با طبیعت است. به این صورت که تمامی ابزار آلات و امکانات و دیگر مواد و مصالح لازم برای مدرسه را خود دانش آموزان تهیه و مسئول ساختش هستند.
اگر زمستان هوا سرد است، این خود دانش آموزان هستند که باید به طریقی خود را گرم کنند یا مثلا آتشی روشن کنند. و یا اگر نیاز به فضای سبز در حیاط مدرسه خود حس کردند این خودشان هستند که باید دست به کار شوند.



_____________________________________________________________________________________________________
1- دکتر ادیبی (عضو هیئت علمی دانشکده معماری دانشگاه تهران) نام فارسی جایگزین کلاژ (collage) را "تکه انگاری" نامیدند.