معماری روستایی ما؛ عواقب تزلزل، ضرورت بقاء

ساختن یک خانه‌ی روستایی با گذاشتن خشت بر روی خشت و سنگ بر روی سنگ آغاز می‌شود. تجربه‌ای جمعی که مبتنی بر تجربه است. نه تنها تجربه‌ی شخص سازنده و همراهانش، بلکه تجربه‌ی انسان‌هایی که در سالیان قبل از او با همین خشت و سنگ و بر همین زمین‌ها خانه می‌ساختند. مشاهدات امروزی معماران و معماری‌پژوهان در روستاها موید آن است که تجربه‌ی سازندگان روستایی منتج به شکل‌گیری خانه‌هایی می‌شود که بدون صرف محاسبات و تکنولوژی پیچیده‌ی روز، در پایدارترین وجه خود بروز می‌کنند و گاه تا سالیان بعد نیز باقی هستند. ساختمان‌هایی که از معماری غنی روستایی بهره‌مند می‌شوند در برابر نیازهای اقلیمی، تغییرات کارکردی، مناسبات اجتماعی و محلی و... به نیکی پاسخگواند. این مهم نه فقط در ایران، بلکه در کشورهای دیگری که سابقه‌ی یکجانشینی آن‌ها به گذشته‌های دور برمی‌گردد، دیده می‌شود. معماری روستایی به سبب تجربه و مشاهده‌ی پیوسته‌ی نسل‌های متوالی که در هر روستا زندگی کرده‌اند ظرفیت‌های قابل توجهی برای انعطاف‌پذیری و حل تعارضات پیش روی خود دارد. به نظر شما ساخت‌و‌ساز در روستاها چه تفاوتی با شهر دارد؟ چه ویژگی‌هایی در طراحی خانه‌های روستایی هست که آنها را ماندگارتر می‌کند؟ و تا چه اندازه پیوند این دو گونه از معماری را موفق می‌دانید؟

 

روحیه خودمعماری

این حس برای خیلی از ایرانیها آشناست که خود را در حال قدم زدن در یک بافت تاریخی چند صد ساله مثل کاشان یا یزد یا خیلی از شهرهای تاریخی دیگر بیابند. یعنی ساختمانهایی که از چندصد سال پیش ساخته شده اند و با همان بافت و پلان به حیات پربرکتشان ادامه میدهند. اما از این حس که بیرون بیاییم، پیرامون ما ساختمانهای زیادی هستند که در چند سال گذشته بنا شده اند و معلوم هم نیست تا چند سال دیگر پا بر جا بمانند. اصلا معلوم نیست تا چند سال دیگر، انسانهایی که در این فضا و کیفیت زندگی میکنند، خودشان آنها را خراب میکنند یا خیر! در این نوشتار قصد نداریم ارزشهای معماری سنتی و سایر کلیشه های مشابه را بررسی کنیم. صرفا در حد توان به بررسی آنچیزی میپردازیم که عموم مردمان گذشته را معمار میساخته و در اغلب معماران تحصیل کرده امروزی مفقود است.