اسلایدها زبان دارند

ارزش یک تصویر بیش از هزار کلمه است. این جمله کلیدی را احتمالا از کودکی تا کنون شنیده اید. امروزه بیشتر سخنرانیها و ارائه ها در جوامع مختلف با بیان تصویری همراه است. اسلایدهایی که با سخنران همراه میشوند و از توان بصری و کلامی خود بهره میبرند تا مخاطبان را بر صندلی خود میخکوب کنند. یک اسلاید خوب میتواند مخاطبینی را جلب کند و یک اسلاید بد میتواند ده برابر این مقدار، مخاطبان را از خود براند یا حواسشان را پرت کند. رایج ترین نرم افزار جهت ساخت اسلاید ارائه، پاورپوینت است. در ایران نیز این نرم افزار بین قشر دانشجو و حرفه ای کاربرد فراوان دارد. اما در بیشتر سخنرانیها (حتی در سخنرانیهایی که مختص دانشجویان رشته های هنری یا حرفه مندان این عرصه است) شاهد اسلایدهای غیراستاندارد و نامناسب هستیم. اسلایدهایی که نمیتوانند مخاطب را به سوی خود فرا بخوانند و در هر تصویر، مخاطبان زیادی را از خود می رانند. در ادامه با اصول مقدماتی از طراحی اسلایدهای ارائه آشنا خواهیم شد که چگونگی ساخت یک اسلاید مناسب را در سطح ابتدایی نشان خواهد داد. توجه بفرمایید که این پست به منزله آموزش نرم افزار پاورپوینت نبوده و صرفا نکاتی را برای بهبود وضعیت ظاهری اسلایدها گوشزد میکند.

از نظر شما یک اسلاید مناسب چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟ شرایط محیطی ارائه چه تاثیری در کیفیت اسلایدها خواهند داشت؟ چگونه میتوان بیشترین اطلاعات را بدون ایجاد خستگی برای مخاطب منتقل کرد؟

آیا باید پاورپوینت داشته باشیم؟

اولین نکته برای ساختن یک پاورپوینت این است که بخاطر داشته باشید ساختن یک پاورپوینت خوب زمان زیادی میگیرد. این مرحله اصلا قرار نیست در مدت کوتاهی به نتیجه برسد. اما حتما ارزشش را دارد. یک پاورپوینت خوب که درست طراحی شده، میتواند با صراحت و کیفیت خودش مخاطبان زیادی را میخکوب کند. و در نقطه مقابل، یک پاورپوینت بد مخاطبان بسیار زیادی را از ارائه شما دور خواهد کرد. همین نکته باعث میشود پیش از ساختن هر پاورپوینت برای ارائه، توجه داشته باشیم که آیا اساسا ساخت پاورپوینت برای این ارائه ضروری است؟ چراکه اگر به درستی از پس آن برنیاییم اثرات سوء زیادی گریبان ارائه را خواهد گرفت. در کل استفاده نکردن از پاورپوینت بهتر از ارائه یک پاورپوینت بد است! ضمنا استفاده از پاورپوینت در محیطهای آموزشی باید با توجه به این نکته باشد که قدرت پردازش تصویری دانشجویان و دانش آموزان مختل نشود و از پاورپوینت صرفا برای کمک به یادگیری استفاده شود.

تمام چشم مخاطب را تسخیر کنید

فراموش نکنید که عموما ویدیوپروژکتورها در دو سایز کلی توان پروژکت کردن دارند. بعضی از پروژکتورها در تناسبات 4:3 و برخی دیگر در تناسبات 16:9 تصویر دریافتی را بر پرده نمایش نشان میدهند. دانستن این نکته که ویدیوپروژکتور شما (یا محلی که قرار است از آن استفاده کنید) چه تناسبات نمایشی دارد، باعث میشود بتوانید سایز اسلایدهایتان را به درستی انتخاب کنید. البته این به این معنا نیست که چنانچه سایز نامناسبی برای اسلایدها برگزیده باشید توان پخش آن را از ویدئوپروژکتور نخواهید داشت؛ چرا که خود پاورپوینت درصورت اتصال به ویدیوپروژکتور با سایز اسلاید متفاوت، اسلایدهای موجود را در سایز پروژکتور تنظیم خواهد کرد ولیکن این امر غالبا دقت فراوانی ندارد و ممکن است در برخی موارد ابعاد نمایش، تمام مطالب اسلاید را پوشش ندهد. پس بهترین کار این است که از پیش تناسبات ویدیوپروژکتور مورد نظر را بدانید اما اگر امکان پذیر نبود، خیلی هم جای نگرانی نیست. در زیر نمونه هایی از تفاوت ابعاد یک اسلاید 16:9 و 4:3 را میبینید.

نور را دریابید

اصولا برای ارائه یک سخنرانی حرفه ای در بهترین وجه، بازدید از سالن (یا اتاق) ارائه پیش از انجام سخنرانی و آشنایی به مشخصات آن ضروری است. چنانچه این سخنرانی را در دانشگاه یا محل کارتان انجام میدهید احتمالا شرایط اتاق را از پیش میدانید. در غیر اینصورت بهتر است یک بار به دیدن محل سخنرانی تا پیش از روز موعود اقدام کنید. یک اتاق تاریک (منظور از تاریک داشتن دیوارهایی با رنگ تیره است) برای نمایش اسلایدهایی با پس زمینه تیره مناسبتر است. در یک اتاق روشن نیز نمایش اسلایدها با پس زمینه روشن مطلوبتر است. چنانچه از وضعیت اتاق آگاهی ندارید بهتر است پس زمینه را رنگ روشن در نظر بگیرید چرا که در اتاقهای تاریک هم نتیجۀ نسبتا رضایت بخشی دارد ولی پس زمینه تاریک چندان اینگونه نیست.

همه چیز را ساده بگیرید

فونتهای متنوع در طول اسلاید، رنگهای مختلف، عکسهای فراوان در یک اسلاید، سایه پشت متن و ... . اینها مواردی هستند که اگر به دقت و درست استفاده نشوند، نتیجه بسیار رقت باری خواهند داشت. تمام زوائد را با بیرحمی تمام از بین ببرید. از یک فونت در کل اسلایدها استفاده کنید. از یک رنگ برای نمایش متن و نهایتا یک رنگ کمکی برای کلمات کلیدی بهره گیرید. هر عکس را حتی الامکان در یک اسلاید جای دهید. استفاده از چند عکس در یک اسلاید تناسب بخشیدن و هماهنگ کردن را دشوار میکند. چنانچه ناچار به استفاده از چند عکس هستید روی چینش و تناسبات عکسها کار کنید. خوشبختانه نرم افزار پاورپوینت Guide Line هایی هنگام جابجایی تصاویر ایجاد میکند که برای رسیدن به جانمایی درست بسیار سودمند است. متنهایتان را حتی الامکان ساده بنویسید. از سایه پشت فونت استفاده نکنید چرا که خواندن را از راه دور تحت تاثیر قرار میدهد. فونتهایتان را ساده انتخاب کنید. خیلی از فونتهای پیچیده از فاصله چند متری اصلا خوانده نمیشوند. فونتی که فاصله بین حروفش زیاد باشد (Condense نباشد)، زوایای چرخش حروف باز باشد و فاصله نقاطش از هم خوانا باشد مناسب استفاده است. چندیست که تنوع فونتهای فارسی نسبت به قبل بیشتر و انتخاب از میان آنها راحتتر شده است. با یک جستجوی ساده حتما نتایج خوبی عایدتان میگردد. حتی الامکان از فونتهای نامه نگاری استفاده نکنید. جذابیت گرافیکی فونت هم اهمیت دارد!

رنگها نخ تسبیح هستند

رنگهای اسلایدهایتان در طول ارائه نباید تغییر کنند. مگر آنکه در یک اسلاید کلیدی بخواهید نکته مهمی را ارائه کنید که تغییر رنگ آن اسلاید به یک رنگ متضاد گزینه مناسبی است. اما در حین سخنرانی چشم مخاطب نباید با دیدن رنگهای مختلف و آنی خسته شود. یک رنگ را انتخاب کنید و تا آخر پیش بروید. یک یا دو رنگ دیگر هم بعنوان رنگهای دوم و سوم داشته باشید که در کنار رنگ اصلی استفاده کنید. چنانچه میخواهید برای بک گراند یک عکس بخصوص که کل اسلاید را نمیپوشاند، از رنگ خاصی استفاده کنید؛ رنگی را انتخاب کنید که در درون تصویر هم وجود داشته باشد. رنگی که در طول و عرض تصویر پراکنده شده و به کرات در تصویر به چشم میخورد. فراموش نکنید که استفاده از پس زمینه سفید پشت عکسهای کوچک هم انتخاب مناسبی است و ضرورتی بر عوض کردن رنگ پس زمینه وجود ندارد.

یک حرف، یک اسلاید

هرچه میتوانید ماجرا را خلوت برگزار کنید! هر نکته ای که میخواهید بیان کنید در یک اسلاید بگنجانید. این به آن معنا نیست که کوچکترین نکاتتان هم باید اسلاید داشته باشند! منظور آنست که از بیان بیش از یک نکته در یک اسلاید پرهیز کنید. ضمنا انتخاب کلمات اسلاید هم بسیار مهم است. یک اسلاید نباید به گونه ای طراحی شود که اگر به دست کس دیگری افتاد بتواند بی کم و کاست به جای شما ارائه دهد. از هر نکتۀ مهم که در حین نمایش اسلاید میخواهید بگویید، یک عنوان کوتاه بنویسید. توجه کنید که نکات کوچک و کم اهمیت ضرورتی به ذکر ندارند. عنوانها میتوانند پرسشی، طنزآمیز یا خبری باشند. اگر کلمه کلیدی مهمی در عنوان هست میتوانید از رنگ دوم برای هایلایت کردنش استفاده کنید. متون طولانی و پرجزییات در اسلایدها به هیچ عنوان غنای بصری و محتوایی ندارند. هر نکته را که ذکر میکنید در اسلاید با رنگ رقیقتری هایلایت کنید تا توجه بر نکته های پیش رو جلب شود.

عکسها زبان دارند

چناچه قصد نمایش عکس را دارید، بهتر است عکستان کل اسلاید را پوشش دهد. به هیچ عنوان از عکسهای کم کیفیت استفاده نکنید. استفاده نکردن از عکس، بهتر از استفاده از عکس کم کیفیت است. یک عکس کم کیفیت در سایز کل اسلاید چیزی شبیه فاجعه است. یک عکس با بهترین رزولوشن موجود و رنگهای درست (ترجیحا هماهنگ با رنگهای اسلایدهایتان) انتخاب کنید. درصورتی که رنگهای عکستان خیلی چنگی به دل نمیزنند میتوانید از عکس سیاه سفید، یا یک لایه پوششی روی عکس به رنگ دلخواه استفاده کنید. اگر خواستید عنوان اسلاید را به عکس اضافه کنید مختارید. ولی توجه کنید که محل قرار گیری فونت در عکس باید به شکلی باشد که فضای خالی عکس را پوشش دهد. رنگ آن خوانا باشد و فضای خالی اطرافش تشخیص فونت را ممکن گرداند. استفاده از سایز بزرگ فونت در یک عکس شلوغ خوانایی را به شدت کاهش میدهد. اگر پس زمینۀ مورد استفاده فضای خالی ندارد، یک مستطیل شفاف رنگی پشت متن قرار دهید. با قدری تمرین میتوانید اسلایدهای تصویری جذابی به همراه فونت بسازید. گاهی استفاده از یک عکس کمرنگ در پس زمینه و فونت درشت تمام صفحه در جلوی آن میتواند کمک کننده باشد. با دیدن نمونه های مختلف، شیوه های بیشتری برای ترکیب متن با تصویر به ذهنتان خواهند رسید. رنگ فونت هم باید به نحوی باشد که در میان رنگهای تصویر خوانا بماند. استفاده از رنگ دوم اسلایدهایتان نیز در مواردی کمک کننده است.

نمودارها وسوسه کننده هستند

اگر حجمی از آمار برای ارائه به مخاطب دارید، میتوانید از طریق نمودار بیان کنید. اما درنظر داشته باشید که استفاده مکرر از نمودار در یک ارائه برای مخاطبان خسته کننده است. اهمیت این موضوع در ارائه های غیرتخصصی نیز بیشتر است. پس برای بیان یک نکته ترجیحا از اعداد بجای نمودار بهره بگیرید. چنانچه ارائه نمودار به بیانتان کمک میکند، همانگونه که تا الان تاکید شد، نموداری ساده، با تناسب رنگ صحیح، ابعاد خوانا و فونت یکسان را انتخاب کنید. رنگ نمودار با رنگهای اول و دوم کل اسلایدها یکی باشد. فونت آن با فونت متنتان یکی باشد و تا بیشترین حالت ممکن ساده باشد.

عکسهای بی کیفیت و متون نارسا را سر ببرید

این موضوع به سبب اهمیت بالا دوباره تکرار میشود. تحت هیچ شرایطی از عکسهای کم کیفیت، عناوین نارسا و توضیحات مبهم صرفا به دلیل اینکه گزینه دیگری ندارید استفاده نکنید! این موارد به شدت کارتان را تحت تاثیر قرار میدهند. با آسودگی خاطر این موارد را کنار بگذارید و حتی اگر جایگزینی برایشان نداشتید، آنها را به اسلایدها برنگردانید.

در پایان این موضوع گوشزد میشود که ساختن یک پاورپوینت درست و طراحی شده یک پروژه گرافیکی-روانشناسی است که زمان زیادی میبرد. هیچ ایرادی ندارد اگر برای ساخت یک پاورپوینت 20 اسلایدی، 3 روز زمان بگذارید. اهمیت این موضوع را زمانی بیشتر درک خواهید کرد که شنوندگانتان بخاطر یک پاورپوینت نامناسب، سخنرانیتان را ترک کنند یا به سادگی دیگر همراهیتان نکنند. ساختن پاورپوینت مناسب برای ارائه مستلزم داشتن ذوق (یا سواد) گرافیکی است. این مهم با دیدن نمونه های مناسب و تمرین قابل کسب است. مطمئنا اگر تا کنون ده فایل پاورپوینت آماده کرده باشید، فایل یازدهم بهتر و مناسبتر خواهد بود. سادگی و خوانایی را فراموش نکنید. کلیه مقولات طراحی در بیشتر جوامع بشری به سمت سادگی و خوانایی میروند. و در نهایت؛ بگذارید تصویر پشت سرتان به همراه شما سخن بگوید. نه به جایتان.