شناخت چوب طبیعی (برای طراحان و معماران)

چوب، تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر

چوب تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر است. نفت و زغال و دیگر معادن سرانجام روزی تمام خواهد شد، ولی جنگلی که خوب نگهداری شود (حتی گاه بدون نگهداری) بطور نامحدود به تولید چوب ادامه خواهد داد. چوب جایگاه برجسته‌ای در اقتصاد جهانی دارد. تولید سالانه چوب در جهان ۲۵۰۰ میلیون متر مکعب است. خواص فیزیکی و شیمیایی و نیز مکانیکی چوب آن را فعلاً بی جانشین کرده‌است.

چوب یکی از مفیدترین موادی است که ما در اختیار داریم. چوب محکم است اما می‌توان به سادگی آن را برید و به شکل‌های مختلف درآورد. بخش عمدهٔ چوب از تنهٔ درخت‌ها بدست می‌آید.

چوب یکی از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت است که بشر در طول تاریخ از آن بهره برده‌است. چوب تنها مصالح ساختمانی است که از منبع قابل تجدید بدست می‌آید و از مصالح خوبی برای مناطق زلزله خیز می‌باشد.

 

انواع و کاربردهای چوب

چوب ها با توجه به خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خود کاربرد های متفاوتی دارند. به مثال زیر توجه نمایید:

1-چوب روسی (یا چوب درخت کاج): یک چوب نرم و با مقاومت سایشی کم می باشد، کاربرد این چوب بیشتر در درودگری است.

2-چوب راش، چوب گردو، چوب بلوط: این چوبها دارای مقاومت و دوام بیشتری هستند، یکی از کاربرد های این چوبها، با توجه به مقاومتشان، پارکت کف ساختمان است.

کیفیت چوبها به عوامل دیگری علاوه بر نوع چوب بستگی دارد. به عنوان مثال چوب های به اصطلاح بالاجنگل به نسبت بهتر از چوبهای پایین‌جنگل هستند. چوب های پایین‌جنگل معمولا چقرترند.

طیف رنگی چوب ها بسیار متنوع است. چوب روسی، یک چوب سفیدرنگ است در نتیجه رنگ پذیری خیلی مناسبی دارد و می توان این چوب را حتی به رنگهای آبی و سبز و ... با حفظ بافت چوب درآورد.  در نقطه ی مقابل، چوب گردو که رنگی سیر و تیره دارد. با توجه رنگ زمینه اش رنگ های متنوعی را به خود نمی‌گیرد. چوب هایی مثل چوب بلوط و راش، در وسط این طیف قرار می‌گیرند که از خود یک زمینه رنگی به ترتیب قرمز و زرد دارند.

گره چوب به نقاطی از چوب گفته می‌شود که یک شاخه‌ی درخت از یک شاخه‌ی دیگر یا تنه درخت نشئت می‌گیرد. درنتیجه در ظاهر چوب، طرحی متفاوت مشابه تصویر زیر به نام گره‌چوب ایجاد می‌شود.

باتوجه به وسعت تنوع چوب‌ها، نوع چوب مورد استفاده در صنعت دارای اهمیت بالایی است. به عنوان مثال چوب های راش و روسی باتوجه به منابع وسیعی که دارند دارای کاربرد های فراوانی در صنعت هستند. اما چوبی مثل ملچ که منابع محدودی دارد، استفاده صنعتی از آن خارج از عرف و امروزه ممنوع نیز می‌باشد.

 

چوب صنعتی

چوب درختان قبل از استفاده در صنعت، باید به خوبی خشک شوند. همین خشکی چوب یکی از پارامتر های تعیین کیفیت چوب نیز می‌باشد. زیرا چوبی که خوب خشک نشده در طول زمان تغییر شکل می‌دهد و رفتارهای گوناگونی بروز می‌دهد. و موجب تاثیر مخرب در سازه محصول نهایی می‌شود. چوب دارای قدرت بسیار زیادی است در حدی که یک لایه نازک چوب (به عنوان مثال 2 میلیمتر) می تواند یک ورق ام دی اف 12 میلیمتری را خم‌کند. درنتیجه خشکی کامل چوب از اهمیت بالایی برخوردار است.

چوب را به روش های گوناگونی از گذشته تا حال خشک کرده اند. در گذشته گردبینه های درخت را داخل رودخانه می انداختند تا توسط فشار آب رودخانه، املاح داخل آوند های چوب بیرون آید و سپس در جایی کاملا خشک به شیوه ای خاص روی یکدیگر می چیدند تا پس از گذشت ماه ها یا حتی سالها کاملا خشک شود. این شیوه موجب می‌شود چوب حاصل به اصطلاح سرد و گرم دیده شود و به راحتی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار نگیرد. اما امروزه دستگاه ‌های نوینی جهت خشک کردن چوب اختراع شده که این امر را سهل‌تر کرده است. اما روش های سنتی نیز به دلایل متعدد همچنان کاربرد دارند.

شیوه چیدمان چوبها در حال خشک شدن

چوبی که به خوبی خشک نشده باشد مشکل ساز می‌شود. به عنوان مثال درب تمام چوبی که ساخته می‌شود اگر به خوبی چوبش خشک نشده باشد. پس از مدتی به اصطلاح می‌پیچد و درب به خوبی باز و بسته نمی‌شود. و ناچارا باید از زیر درب بریده شود.

درختان دارای شیره نیز هستند. که در برخی از چوب‌ها این شیره ها بیشترند. به عنوان مثال چوب روسی مقدار زیادی شیره دارد که قبل از بهره برداری در صنعت باید توسط لیسه ی داغ سطح رویین شیره سوزانده شود تا از بیرون زدن شیره در آینده جلوگیری شود.

 

فرآورده های چوب

علاوه بر چوب های طبیعی، چوب های فرآوری شده امروزه دارای کاربردهای وسیعی شده اند. تخته های چندلایی، ترمووودها، روکش‌های طبیعی، تخته های مصنوعی و غیرمصنوعی از انواع آنهاست.

ترمووود چوبیست که داخل کوره پخته شده و در مقابل آب و عوامل دیگر محیطی مقاوم شده است. به همین سبب در نماها، بالکن‌ها، کناراستخرها و کف کابین‌های دوش کاربرد فراوان دارد.

تخته چندلایی از چندین ورقه ی نازک پرس شده چوب تشکیل شده است. تخته های چندلایی به طور کلی به دو دسته ایرانی و خارجی(روسی) تقسیم می‌شوند که در انواع ضخامت ها تولید می‌شوند. 18 میلیمتری، 15 میلیمتری، 9میلیمتری و 3 میلیمتری از پرکاربردترین تخته چندلایی ها هستند. همچنین بروی این تخته ها، روکش های متنوعی پرس می‌کنند که ارزش آنها بسته به نوع روکش متفاوت می‌شود.

روکش های طبیعی چوب با ضخامت های 0.3 میلیمتر تا حدودا 3 میلیمتر در صنایع گوناگون دارای کاربرد هستن. این روکش ها پس چسب خوردن زیر پرس های مخصوص بروی انواع و اقسام تخته ها قابل اجرا هستند. روکش چوب راش از ارزان ترین و روکش چوب گردو از گرانترین آنهاست. معروف ترین شیوه چیدن روکش های طبیعی در کنار یکدیگر، شیوه ی جناقی است که همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید در چهاربخش مربعی شکل یک طرح کاملا متقارن را تشکیل می‌دهد.

 

تخته های مصنوعی و غیرمصنوعی که به ترتیب ام دی اف و نئوپان نام دارند. در صنعت کابینت سازی بیشترین کاربرد را دارند. ام دی اف یا MDF خمیریست متشکل از مقادیر زیادی مواد شیمیایی که به نوبه ی خود با توجه به آزادسازی گازهای سمی، فرآوردده ی بهداشتی نیست. و پیشنهاد شده تا از استفاده از ام دی اف در محصولات کودکان جلوگیری شود. البته ام دی اف ها با توجه به انواعی که دارند دارای درجه کیفیت متفاوتی نیز هستند. (ملامینه، الویک و لترون از انواع آنهاست)

نئوپان با توجه به حجم کمتر چسب و مقادیر قابل‌توجه خرده چوبی که دارد فرآورده سالم‌تریست. اما هر دوی این فرآورده ها از مقاومت پایین تری نسبت به چوب برخوردارند.

____________________________________________________________________________________________

منابع مرتبط:

شهرک صنعتی بهسازی صنایع چوب ایران IWII، بزرگترین کارخانه صنعت چوب در ایران

صنایع چوبی آزادی منش، از معتبرترین کارخانجات درب تمام چوب

فوم مبل هنر، از معتبرترین کارخانجات درودگری و مبلمان

مطالب بیشتر در معماری ما: