تلنگری در کف سازی معماری

معماری, این هزار توی اسرار آمیز, محیط زندگی مارا می سازد و میتواند مارا آرامش بخشد و شاد سازد. اما این تمام معماری نیست. میتوان بسیاری از مشکلات را نیز حل نمود. مشکل کودکانی که به هر دلیلی در محیط خشک بیمارستان قرار میگیرند و علاقه ای به ماندن در آنجا ندارند. مشکل عدم تشخیص پله ها و ارتفاع هر پله توسط افراد کم بینا یا نا بینا یا سر خوردن روی ورودی های خیس و.... مشکلاتی ست که معمار فارغ از زیبا سازی محیط باید چاره ای برای آن بیاندیشد.                                                                

یکی از این موارد قابل توجه و بسیار تاثیر گذار, کف سازی محیط است.

در ادامه با مثال ها وعکس ها با این ظرایف در کف سازی محیط بیشتر آشنا میشویم ودر آخرهم با معرفی پروژه بیمارستان اطفال اولینا در لندن و ویژگی های کف سازی این محیط و تاثیر آن بر کودکان,  تصویر قابل لمس تری از تاثیر کف سازی بر محیط برایمان روشن میشود.

• تعدادی از مواردی که در کف سازی محیط میتوانند تاثیر گذار باشند را با مثال و عکس,  بررسی میکنیم.

۱.اصطکاک

شیشه ی شن پاشی شده برای افزایش اصطکاک

از مهمترین مسایل ایمنی ست و به موارد زیادی بستگی دارد مانند: ناهمواری و سختی سطح, بافت یا طرح که گرچه به نظر میرسد با افزایش سطوح برجسته یا شیاردار اصکاک بیشتر میشود اما لزوما درست نیست و بستگی به مقاومت سطوح برجسته دارد, استفاده از واکس ها که معمولا اصطکاک را کم میکند, خشک و مرطوب بودن که بیشتر پوشش ها در صورت مرطوب بودن لغزنده تر میشوند, آلوده بودن که معمولا به میزان قابل توجهی اصطکاک را کاهش میدهد و هرچه مایع غلیظ تر یا ماده ی خشک آلوده کننده ریزتر باشد اصطکاک بیشتر کم میشود, خصوصیات فرسودگی و دوام, تمیز کردن و نگهداری, عوامل محیطی مثل نور درخشش تغییر هوا و... 

۲.فرسودگی و ساییدگی

فرسودگی این پوشش فلزی در کف پله برقی اصطکاک را کاهش میدهد و باعث خطر میشود.

فرسودگی و ساییدگی کف به نوع سطح, ضخامت لایه پوشش, نوع و میزان رفت و آمد برای مثال قدم زدن یا استفاده از وسایل چرخ دار, نظافت و نگهداری و .... بستگی دارد. بنابراین برای حفظ اصطکاک زبری سطح باید حفظ شود.

۳.تراز

ایجاد یک درز مسطح و تراز با استفاده از نوار باریک فلزی بین دو پوشش مختلف فرش و کاشی

برای ایمنی و جلوکیری از خطر, تراز بودن سطح به ویژه در لبه ها و درزها مهم است. و تا جای امکان از اختلاف ضخامت سطح, جلوگیری شود. از موارد مهم دیگر تراز و صافی زیر سازی ست که باید رعایت شود. مانند کفپوش ها و فرش های بی ثبات.

۴.بافت و طرح

       

                     کفپوش فلزی برجسته و طرح دار                           سطح راهنمای طرح دار قابل لمس از در ورودی تا میز پذیرش

از بافت یا طرح میتوان برای افزایش اصطکاک و نظافت بیشتر و یا یافتن راه و نشانه گذاری خطر استفاده کرد. برای مثال با برجسته بودن سطوح آلودگی مخصوصا مایعات در ترازی پایین تر می ماند و سطوح برجسته تمیز تر است. اما قدم زدن روی سطوح بافت دار برای بعضی از افراد مشکل است به ویژه برای دارندگان صندلی چرخدار و یا دارندگان عصا.

هم چنین در جاهایی مثل استخر و سالن های ورزشی که احتمال نشستن روی کف و پابرهنه بودن وجود دارد باید به انعطاف و جلوگیری از صدمه نیز توجه شود.

۵.استحکام و ارتجاع

• مشخص شدن مسیر اصلی فرودگاه با گذرگاه مستحکم و مشخص شدن محل های نشستن با پوشش متضاد و نرم مجاورش

معمولا سطوح محکم برای دارندگان صندلی چرخدار بهتر است. و از طرفی باید توجه داشت  این افراد به سطوح نرم مثل فرش در طول زمان صدمه میزنند.

به صورت کلی بین استحکام کف برای آسانی راه رفتن و نرم بودن آن حین افتادن باید تعادل برقرار باشد. برای مثال چوب طبیعی اصطکاک مناسبی برای صندلی ها و راحتی پوشش های انعطاف پذیر با پشتوانه ی اسفنج یا لاستیک حبابدار افزایش می یابد. در انتخاب فرش نیز باید دقت شود. فرش های کرکی بلند برای دارندگان صندلی چرخدار مناسب نیست.

۶.کنتراست ظاهری

•  در تصویر سمت راست, حاشیه ی سیاه به تشخیص محل برخورد دیوار و کف کمک میکند.                                    
• در تصویر سمت چپ,  کفپوش آبی به خوبی با رنگ دیوار و قرنیز مغایر است.

• در تصویر سمت راست, برای تعیین مناطق مختلف از کنتراست به وسیله ی رنگ و مصالح  استفاده شده است اما بازتابش نور روی کفپوش روشن باعث خطای دید میشود.
• در تصویر سمت چپ, تغییر رنگ مجاور نرده به تشخیص خطر کمک میکند.

کنتراست ظاهری بین کف و سطوح مجاور اثاثیه و مبلمان به ویژه برای افرادی که ضعف بینایی دارند مهم است تا بتوانند تغییر در سطح و موانع روی کف را تشخیص دهند و به آنها این امکان را میدهد تا اندازه و شکل اتاق یا فضارا مجسم کنند. بیشترین کنتراست باید در محل برخورد سطوح افقی و عمودی باشد. 

یک محیط با طراحی ظاهری مناسب به جهت گیری افراد و ممانعت از خطر و ... کمک میکند.

•  نکات  مهم در کف سازی پله و رمپ

• در تصویر سمت راست, پلکان به خوبی با دیوارها و کف کنتراست دارد و با نوک پله معلوم میشوند. اما لبه ی پله برای امنیت بیشتر و افزایش اصطکاک, اگر شیار دار بود بهتر بود.         
• در تصویر سمت چپ, پله های شیشه ای به دلیل نبود هیچ نشانه ی تشخیصی در لبه,براق و گیج کننده هستند.

• در تصویر سمت راست, نوارهای اضافی روی پله سنگی ایجاد شده است که با سنگ کمرنگ کنتراست ظاهری دارد اما لبه واقعی را مشخص نمیکند. می توان شکافی در پشت کف ایجاد کرد تا وقتی از پایین نگاه میشود پله ها و پاخور تشخیص داده شود 
• در تصویر سمت چپ, پاخورها نا مساوی هستند و با مواد مختلف پوشش داده شده که اصطکاک مختلف دارند.
• یکی از مهمترین موارد این است که سطوح مجاور هم اصطکاک مشابه داشته باشند. درضمن هیچ کنتراست ظاهری مناسب دربالا و پایین وهیچ لبه ای وجود ندارد.یکی از مهمترین موارد مشخص بودن ابتدا و انتهای پله,  رمپ و ... است.

• بیمارستان کودکانی که اصلا شبیه بیمارستان نیست!

        بیمارستان اولینا, لندن

در این بخش به بررسی کف سازی محیط داخلی میپردازیم.

ایده ی طرح: فشار های محیطی در بیمارستان های کودکان باعث شد که گروه معماری هاپکینز با تکیه بر شیوه های صحیح ومتعادل زندگی و استاندارد های آن ایده متناقضی را با شعار (بیمارستانی که اصلا شبیه بیمارستان به نظر نمی رسد) ارایه کنند.

این کار یک مفهوم جدید در طراحی بیمارستان است که به واسطه ی استفاده ی گسترده از شیشه, نبود راهروهای طولانی یا بخش های بزرگ یا القای حس درمانی, سرشار از نور و هواست. در این طرح به نیازهای بیماران توجه زیادی شده است. این بیماران, بچه هایی هستند که علیرغم بیماریشان باید اطراف خود را بشناسند و نیاز به تشویق, بازی, مدرسه و مکانهای هنری و تماس با دنیا طبیعی و خارج دارند.

کف ها, بخش مکمل این مفهوم کلی بودند و طراحی آنها با مشورت با بچه ها و گروه های خانوادگی انجام شد.

به دلیل اینکه کاربران بیمارستان و پرسنل و بیماران با ۱۴۰ زبان مختلف سخن میگویند. در مراحل اولیه تصمیم گرفته شد پیدا کردن راه و هویت بر اساس تصویر و روش های غیر کلامی باشد و به هر کف از این ساختمان شش طبقه, یک نام, نشانه و رنگ خاص از دنیای طبیعی داده شود. در عکس زیر کف طبقات مشخص شده است.

هم چنین هر اتاقک با یک حیوان متناسب نام میگیرد.کار هنری طراحی شده توسط ماری اوان در کف ها منظور شده است که وسیله ای جالب و جذاب برای یافتن راه و شناسایی فراهم میکند. این کار با کل ساختمان هماهنگ است و هر کف با رنگ و نشانه خود مجزا میشود. تقاطع های موجود در راهرو ها با یک طرح مدور بزرگ مرتبط با موضوع کف مشخص میشود.

• تصویر سمت راست, تقاطع راهرو ها روی کف اقیانوس است.
• تصویر سمت چپ, تقاطع راهرو ها روی کف دشت گرم است.

طرح های هنری, مکمل کف لاستیکی هستند. قطعا کف باید به آسانی قابل شست و شو باشد و بالاترین استاندارد های بهداشتی نیز رعایت شود, دلیل انتخاب لاستیک, طبیعی و قابل تحمل بودن آن است.

• کف های ورودی به صورت کلی باید مقاوم باشد و آب باران را از کفش و چرخ های صندلی چرخ دار بگیرد و مانع گسترش آن به کفی شود که اصطکاک آن بر خشک بودن آن است. هم چنین باید با کف اطراف هم سطح باشد و کاملا ثابت باشد و نلغزد و به راحتی شسته شود.
• از دیگر ویژگی های مشخص در عکس, کفپوش های قرمز با پشتوانه ی لاستیک است که به میز پذیرش میرسد.

• فضای مرکزی در طبقه ی همکف, یک منطقه ی انتظار برای بیماران سرپایی فراهم میکند. در این منطقه, زیر یکی از محورهای عمودی که بالابر از طریق آن بالا میرود, سرسره ای مخروطی برای استفاده ی بچه های در حال انتظار وجود دارد. این بخش با یک پوشش لاستیکی اسفنجی آبی رنگ احاطه شده است که با  با اطراف هم سطح است ولی کاملا متمایز از موزاییک روشن است.

معماری این هزار توی اسرار آمیز, زندگی را زندگی میکند.

• منبع: کتاب کف سازی / نوشته ی گرانت _ آن آلدرسون / ترجمه ی نیره شمشیری