مسجد جامع کاشان، مسجد بی نماز!

مسجد جامع کاشان در محله ی میدان کهنه از محلات قدیمی شهر کاشان قرار دارد. این مسجد کهن سال ترین بنای تاریخی کاشان است. بنای آن دارای گنبد آجری با مقصوره و ایوان مرتفع زیرگنبد و صحن وسیع، دو شبستان بزرگ و یک شبستان تحتانی در ضلع شمالی و حوضخانه در وسط می باشد. 

 

دید از صحن به ایوان اصلی و گنبدخانه

 

تزیینات ایوان شبستان اصلی - گنبد آجری

 

مناره ی آجری که در زاویه ی جنوب شرقی مسجد واقع شده در عهد سلجوقی ساخته شده و تا کنون باقی مانده است. این مناره، بعد از مناره های مسجد میدان ساوه (به تاریخ 453) و مسجد زواره (به تاریخ 461) سومین مناره ی قدیمی ایران به شمار می آید که قدمت آن مشابه قدمت قدیمی ترین بنای اصفهان است. در قسمت پایین مناره، کتیبه ی سه سطری به خط کوفی با آجر برجسته ساخته شده است.

 

دید به مناره از صحن مسجد

 

این مسجد همچنین دارای دو محراب است، یکی کج و دیگری راست. اما محراب بزرگ و قدیمی آن که از بقایای مسجد هم عصر با منار سلجوقی است، محرابی بزرگ با گچبری نفیسی بوده که از مختصر آثار باقی مانده از آن آیات قرآن (آیاتی از سوره ی جمعه) تشخیص داده می شود. بر محراب جدید و کوچکتر که بعد ها ساخته شده کتیبه هایی با مضمون آیاتی که در رابطه با تغییر قبله به پیامبر نازل شده بود، دیده می شود. از مضمون این کتیبه به نظر می رسد که این محراب با رعایت دقایق شرعی و جهت یابی کامل ساخته شده است و محراب گچبری بزرگ سلجوقی و قدیمی تر آن ممکن است به همین دلیل تخریب شده باشد تا موجب اشتباه و خطا در تشخیص قبله نگردد.

در تصاویر وضعیت فعلی محراب مسجد و شبستان را مشاهده می کنید! شبستان و محرابی که نمازی به خود نمی بینند.

 

مقرنس محراب بزرگ- محراب کوچک و کتیبه های آن

 

در باب بنای اولیه ی این مسجد گفته شده است که پیش از اسلام دراین محل آتشکده بود و پس از ایمان آوردن اهالی آن را به مسجد تبدیل کرده اند.

این بنا در طی قرون متوالی چندین بار دچار خرابی های کلی و جزیی شده است و چندین بار مرمت شده است که تاریخ های آن مشخص نیست. به همین دلیل تغییرات زیادی در بنا و تزیینات آن داده شده است. مهم ترین زیان وارده از زلزله ی سال 1192 هجری قمری بوده است.

 

کاشی کاری ها

 

متاسفانه با وجود قدمت این بنا و ارزش آن، در حال حاضر مدت هاست که داربست های بی قواره و بی نظمی های متعدد این بنا را به بنایی طرد شده تبدیل کرده است. چنانچه در تصاویر قابل مشاهده است، به جز خرابی های متعدد در سطوح و یادگاری های روی دیوارها، شبستان تابستانی مسجد به انباری برای اسباب و اثاثیه ی کنارگذاشته شده تبدیل شده است. این مسجد با وضعیتی که بی کفایتی و بی توجهی سازمان های مربوط برای آن ایجاد کرده است، به نظر می رسد که از لیست مکان های مورد بازدید توریست ها نیز حذف شده است.

 

فضای شبستان اصلی

 

در جای جای صحن مسجد کولرهای بی تناسب متصل شده به جداره ها، چادرهای علم شده در صحن و سطل زباله در وسط حوض، خودنمایی می کنند.

 

صحن اصلی مسجد و حوض آن

 

ایوان اصلی مسجد و چادری که نمای اصلی شبستان را تحت تاثیر قرار داده است.

 

 عجیب تر از هر چیز اینکه، نماز جماعتی نیز در آن برپا نیست، چنانچه در هنگام مراجعه فقط دو نگهبان مسجد در آن حضور داشتند! تنها محلی که برای نماز در این مسجد وجود داشت اتاقک کوچکی است که در تصاویر زیر مشاهده می کنید که در این مکان نیز نماز جماعتی برگزار نمی شود و امام جماعتی هم ندارد. به هنگام اذان تنها وضوخانه ی آقایان باز شده و وضوخانه ی بانوان، قفل و بست باقی می ماند. از قدمت و تاریخی بودن این بنا و بی توجهی سازمان میراث فرهنگی هم که بگذریم، وضعیت مسجد و اهمیت به نماز در حکومتی که خود را اسلامی می نامند، به صورتی است که ملاحضه می فرمایید.

 

وضعیت قسمت کوچکی در گوشه ای از صحن برای نماز فرادا در زمان اذان - وضوخانه ی بانوان در زمان اذان ظهر که قفل و بست شده است.

 

وضعیت فعلی محراب و فضاهای اطراف شبستان

 

مسجد جامع کاشان در تاریخ 30/3/1315 به شماره ی 252 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. دور از انصاف است که چنین مسجد با عظمت و با قدمت که بنای آن به قبل از اسلام باز می گردد، بدینگونه مورد بی توجهی و سهل انگاری سازمان میراث فرهنگی قرار بگیرد و از بین برود.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

بخشی از توضیحات از اطلاعات نصب شده در داخل مسجد برداشت شده است.

عکس ها از: مینا یاسمی