شهر زیرزمینی اویی
شهر زیرزمینی اویی در شهر نوش آباد واقع در استان اصفهان و در 3 کیلومتری غرب آران و بیدگل قرار دارد. وسعت آن 4 کیلومترمربع و شماره ی ثبت ملی آن 15816 می باشد.
معرفی شهر نوش آباد
آب و هوای شهر نوش آباد خشک و وضع طبیعی آن جلگه ای و دشت همواری است که در آن عوارض طبیعی به چشم نمی خورد و جمعیت کنونی آن حدود 12000 نفر است .(URL1)
از نوش آباد در تذکره های زیارات نوش آباد و تذکره ی امام زاده محمد هلال به عنوان دارالخلافه انوشیروان، دارالملک انوشیروان، پایتخت خاقان انوشیروان و شهر انوشیروان یاد شده است. بر اساس کتاب ( الاعلاق النفیسه) ابن رسته (290 هجری) از شهر نوش آباد به عنوان منزلگاهی بین راه ری و اصفهان استفاده می شده است(URL1).
شهر نوش آباد دارای 31 هکتار بافت تاریخی است که شهر زیرزمینی اویی که در حقیقت بزرگترین شهر زیرزمینی جهان است، یکی از آن ها است. این شهر که قدمتی 1500 ساله دارد (URL2) از زمان ساسانیان تا قاجاریه به دلیل نا امنی ها و حملاتی که به آن جا می شد به عنوان محل اختفا و در زمان قاجاریه صرفا برای فرار از گرمای تابستان استفاده می شده است.(URL1)
معرفی شهر زیرزمینی اویی
شهر زیرمینی اویی با وسعت 4 کیلومتر ابتدا به صورت اتفاقی توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت کشف شد.(URL2) در حال حاضر به دلیل تخریب شهر زیرزمینی اویی به علت سیلاب ها و فاضلاب شهری و پیدا نشدن ورودی اصلی، ورودی شهر زیرزمینی از طریق آب انباری درون شهر است اما در گذشته از بازار، قلعه ی شهر، و خانه ها به شهر زیرزمینی ورودی داشته است.
در مورد وجه تسمیه شهر حدس هایی زده میشود. از آن جا که در لغت نامه (اوی) در گویش کاشانی معادل آهای فارسی است پس شاید مردم به لحاظ تو در تو بودن و تاریک بودن یکدیگر را به صدای (اوی) صدا می زدند، و حدس دیگر آن که در موقع حفر شهر وقتی دلو پر میشد مقنی فریاد (اوی) میزد و فردی دلو را بالا می کشیده است.
شهر زیرزمینی اویی در 3 طبقه عمودی در عمق های 4 الی 21 متر از سطح زمین حفر شده است که طبقات از طریق چاه هایی به یکدیگر متصل می شوند. این راه ها طوری طراحی شده اند که باید از پایین به بالا حرکت کنید. این موضوع سبب امکان دفاع بیشتر از شهر زیرزمینی می شده است.(احتمالا ورودی اصلی به آخرین طبقه در عمق 21 متر میرسد.)
هر طبقه دارای دو بخش عمومی و خصوصی است. بخش عمومی از راهروهای بسیار تنگ به اندازه عبور فقط 1 نفر با ارتفاع های متفاوت از 180cmتا بعضی نقاط که باید سینه خیز حرکت کرد تشکیل شده است.این راهروها به صورت L و درای کنج هایی هستند که اگر دشمن وارد شهر زیرزمینی شد فکر کند که انتهای راهرو بسته است، در واقع این چرخش ها محلی برای اختفای سرباز خودی و عاملی برای غیر قابل پیش بینی بودن حمله ی او می شود.
در فواصل اندک در راهرو ها فرو رفتگی هایی دیده میشود که جای پیه سوز هایی است که با فاصله 20cm از سقف قرار میگرفت و در مواقع پناه بردن به شهر، سربازی که جلو حرکت میکرد تمام پیه سوز ها را روشن و سرباز آخر آن ها را خاموش می کرد تا دشمن مسیر حرکت آنان را تشخیص ندهد.
اما بخش خصوصی شهر اتاقک های کوچک و تودرتو با راهرو های زاویه دار است که دید مستقیم به فضا بعدی را از بین می برد. این بخش محل زندگی اهالی شهر در زمان اختفا بوده است. در بدنه ی اتاق ها چاهک های 3-5 متر به صورت L وجود دارد که راه ارتباطی به طبقات بالا است. در بعضی نقاط در اتاق ها سکو هایی برای نشستن و یا گذاشتن وسایل تعبیه شده است.
همان طور که گفته شد راه های ارتباطی شهر از طریق چاه هایی است که این چاه ها به علت اختلاف فشار هوا با سطح زمین سبب تهویه هوای شهر زیرزمین هم میشود. روی هر چاه تعدادی قلوه سنگ مانند سنگ آسیاب قرار دارد که نقش دفاعی داشت و در مواقع ورود دشمن یا خطر یا ورود دود و هوای آلوده با گذاشتن سنگ از ورود آن به طبقات بالا جلوگیری میشد. ضمنا بعد از ورود اهالی و استفاده از چاه سنگ را روی دهانه می گذاشتند تا دشمن مسیر حرکت را تشخیص ندهد.
. آب مصرفی شهر هم در هنگام پناه بردن به زیرزمین، از طریق قنات ها و پایاب ها تامین می شده است
چه خوب است اگر ما هم امروز بتوانیم با بوم آورد کردن و استفاده از ایده های خلاقانه به جای استفاده صرف از تکنولوژی به چنین ایده های خوب و کارآمدی برسیم.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
منابع:
نوش آباد /URL1:Wikipedia.org/wiki
URL2:Wikipedia.org/wikiشهر-زیرزمینی-نوش آباد/
تالیف و گردآوری: گلنوش پارسی
